احکام قسم – احکام آنلاین

• تعریف قسم
• کفاره قسم
• شروط قسم خوردن در اسلام همراه با مثال‌های کاربردی

تعریف قسم

قسم در اسلام به معنای سوگند خوردن به نام خدا یا صفات خاص اوست که شخص متعهد می‌شود کاری را انجام دهد یا از کاری خودداری کند. این عمل یک تعهد شرعی ایجاد می‌کند و اگر شخص عمداً به قسم خود عمل نکند، گناه کرده و باید کفاره بپردازد.

کفاره قسم

کفاره قسم جبران گناه شکستن عمدی قسم است. اگر کسی قسم بخورد و عمداً به آن عمل نکند، باید یکی از موارد زیر را به ترتیب اولویت انجام دهد:

1. آزاد کردن یک بنده: اگر امکانش وجود داشته باشد، باید یک بنده را آزاد کند. (این مورد در زمان‌های گذشته بیشتر کاربرد داشته و امروزه غیر ممکن است.)
2. سیر کردن
3. یا پوشاندن ده فقیر

روزه گرفتن سه روز پی‌درپی: اگر هیچ‌کدام از سه مورد بالا ممکن نباشد (مثلاً به دلیل نداشتن توان مالی)، باید سه روز پشت سر هم روزه بگیرد. این روزه‌ها باید بدون وقفه و متوالی باشند.

شروط قسم خوردن در اسلام همراه با مثال‌های کاربردی

قسم خوردن در اسلام دارای احکام و شرایط خاصی است که باید رعایت شود تا قسم از نظر شرعی صحیح باشد. در این مقاله، پنج شرط اصلی قسم خوردن را به همراه مثال‌های ساده و قابل فهم توضیح می‌دهیم تا درک بهتری از این موضوع داشته باشید.

1. شخص قسم‌خورنده باید بالغ، عاقل و دارای اختیار باشد.

کسی که قسم می‌خورد باید بالغ، عاقل و دارای اختیار باشد. همچنین اگر قسم درباره مال خودش است، نباید سفیه (کسی که در امور مالی نابخرد است) باشد یا از سوی حاکم شرع از تصرف در اموالش منع شده باشد. قسم خوردن باید با قصد و اراده باشد، بنابراین قسم کودک، دیوانه، مست یا کسی که مجبور شده، صحیح نیست. همچنین اگر کسی در حالت عصبانیت و بدون قصد قسم بخورد، قسمش باطل است.

مثال:

اگر یک کودک ۸ ساله بگوید: «به خدا قسم که فردا درس می‌خوانم»، این قسم صحیح نیست چون او به سن بلوغ نرسیده است. یا اگر فردی در حالت مستی بگوید: «به خدا قسم که دیگر دروغ نمی‌گویم»، چون اختیار کامل ندارد، قسمش ارزش شرعی ندارد.

2. موضوع قسم باید شرعاً جایز باشد.

کاری که شخص قسم می‌خورد انجام دهد، نباید حرام یا مکروه باشد و کاری که قسم می‌خورد ترک کند، نباید واجب یا مستحب باشد. همچنین در مورد کارهای مباح (نه حرام و نه واجب)، انجام یا ترک آن کار باید در نظر مردم برابر یا بهتر باشد.

مثال:

اگر کسی بگوید: «به خدا قسم که فردا غیبت می‌کنم»، این قسم باطل است چون غیبت حرام است. یا اگر بگوید: «به خدا قسم که دیگر روزه مستحبی نمی‌گیرم»، چون روزه مستحبی ترکش جایز نیست، قسم صحیح نیست. همچنین اگر قسم بخورد که یک غذای مباح را نخورد، در حالی که خوردن آن غذا برای سلامتی‌اش بهتر است، قسمش مشکل دارد.

3. قسم باید به نام یا صفت خاص خدا باشد.

قسم باید به یکی از اسامی خداوند مانند «خدا» یا «الله» باشد که فقط به ذات مقدس او اشاره دارد. همچنین اگر به صفتی قسم بخورد که معمولاً به خدا نسبت داده می‌شود (مثل خالق یا رازق) و شنونده با شنیدن آن به یاد خدا بیفتد، قسم صحیح است. اما اگر به لفظی قسم بخورد که بدون قرینه خدا را تداعی نکند، ولی قصد خدا داشته باشد، احتیاطاً باید به آن عمل کند.

مثال:

اگر کسی بگوید: «به خدا قسم که این کار را انجام می‌دهم»، قسمش صحیح است. اما اگر بگوید: «به جان خودم قسم»، قسم باطل است چون به نام خدا نیست. همچنین اگر بگوید: «به رازق قسم»، چون رازق معمولاً به خدا اشاره دارد، قسمش صحیح است.

4. قسم باید به زبان آورده شود.

قسم باید با زبان بیان شود و صرفاً قصد قلبی یا نوشتن آن کافی نیست. البته اگر فردی لال باشد، می‌تواند با اشاره قسم بخورد و قسمش صحیح است.

مثال:

اگر کسی در دلش فکر کند: «به خدا قسم که فردا این کار را می‌کنم» ولی به زبان نیاورد، قسمش صحیح نیست. اما اگر فرد لال با اشاره دست نشان دهد که به خدا قسم می‌خورد، این قسم می‌تواند معتبر باشد.

5. عمل به قسم باید ممکن باشد.

انجام دادن موضوع قسم باید برای شخص ممکن باشد. اگر در زمان قسم خوردن ممکن باشد، اما بعداً تا پایان مهلت تعیین‌شده غیرممکن شود یا مشقت زیادی داشته باشد، قسم از زمان ناتوانی باطل می‌شود.

مثال:

اگر کسی بگوید: «به خدا قسم که فردا به سفر می‌روم»، اما شب قبل تصادف کند و نتواند سفر کند، قسمش از زمان ناتوانی باطل است. یا اگر قسم بخورد که هر روز یک ساعت ورزش کند، اما بعد از چند روز به دلیل بیماری شدید ادامه دادن برایش سخت شود، قسمش از زمان مشقت باطل می‌شود.

نکته پایانی: رعایت این شروط برای صحت قسم ضروری است. اگر قسمی مطابق این شرایط نباشد، از نظر شرعی باطل است و عمل به آن لازم نیست. برای اطلاعات بیشتر یا سؤالات خاص، می‌توانید با یک عالم دینی مشورت کنید.