مقدمه: روزی که همه با رهبرشان فراخوانده می‌شوند
قرآن کریم، کتاب هدایت بشر، بارها ما را به یاد روزی بزرگ و سرنوشت‌ساز می‌اندازد: روز قیامت. این یادآوری‌ها تلنگری است تا فراموش نکنیم که تمام اعمال، انتخاب‌ها و مسیر زندگی ما در این دنیا، در آن روز به نمایش گذاشته خواهد شد. یکی از تکان‌دهنده‌ترین و در عین حال روشنگرانه‌ترین توصیفات قرآن از آن روز، در آیه‌ای بیان می‌شود که نحوه‌ی فراخوانی انسان‌ها را تشریح می‌کند. خداوند نمی‌فرماید افراد تک‌تک صدا زده می‌شوند، بلکه هر گروهی را همراه با “امام” و پیشوای خود فرا می‌خواند. این یعنی انتخاب رهبر در این دنیا، مستقیماً سرنوشت ابدی ما را رقم می‌زند. بیایید با هم به اعماق این آیه شریفه و پیامدهای آن سفر کنیم.
۱. آیه محوری: روز فراخوانی بزرگ
خداوند در سوره اسراء، صحنه‌ای شگرف از روز حساب را به تصویر می‌کشد:
يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ ۖ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَٰئِكَ يَقْرَءُونَ كِتَابَهُمْ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا
(سوره اسراء، آیه ۷۱)
ترجمه:
(یاد کن) روزی را که هر گروهی از مردم را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم؛ پس کسانی که نامه عملشان را به دست راستشان دهند، آنان نامه خود را (با شادی و سرور) می‌خوانند و به اندازه رشته نازک میان هسته خرما به آنان ستم نمی‌شود.
کلمه‌ی «یَوم» در ابتدای آیه، یک هشدار و یادآوری است. مانند عبارت «یاد کن آن روز را…». خداوند به ما می‌گوید این روز را فراموش نکنید؛ روزی حیاتی و به یاد ماندنی که تکلیف همگان در آن مشخص می‌شود.
۲. سرنوشت دو گروه در روز حساب: شادی بی‌پایان یا حسرت ابدی
آیه ۷۱ سوره اسراء با تمرکز بر سعادتمندان آغاز می‌شود، اما قرآن در آیات متعدد دیگری، سرنوشت گروه مقابل را نیز به تصویر می‌کشد تا این تقابل، عمق انتخاب ما را روشن‌تر سازد.
الف) اصحاب یمین: سعادتمندان سربلند
این گروه، کسانی هستند که با افتخار، کارنامه‌ی قبولی خود را در دست راست می‌گیرند. قرآن اوج خوشحالی آن‌ها را این‌گونه توصیف می‌کند:
فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَٰئِكَ يَقْرَءُونَ كِتَابَهُمْ
کسانی که نامه‌ی عملشان را به دست راستشان می‌دهیم، این‌ها نامه‌شان را می‌خوانند.
این خواندن از سر شوق و افتخار است. در سوره حاقه، این هیجان به زیبایی شرح داده شده است. آن‌ها در میان اهل محشر فریاد سرمی‌دهند:
هَاؤُمُ اقْرَءُوا كِتَابِيَهْ ﴿۱۹﴾ إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلَاقٍ حِسَابِيَهْ ﴿۲۰﴾
(سوره حاقه، آیات ۱۹-۲۰)
ترجمه: «بیایید و نامه مرا بخوانید! (چرا که) من یقین داشتم که با حساب (و کتاب) خود روبرو خواهم شد.»
آن‌ها برای چنین روزی آماده بودند و اکنون پاداش این آمادگی و ایمان را دریافت می‌کنند؛ پاداشی که چیزی نیست جز یک زندگی ابدی و سرشار از رضایت:
فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ﴿۲۱﴾ فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ ﴿۲۲﴾
(سوره حاقه، آیات ۲۱-۲۲)
ترجمه: «پس او در یک زندگی کاملاً رضایت‌بخش، در بهشتی برین خواهد بود.»
ب) اصحاب شمال: نگون‌بختان شرمسار
در مقابل آن شادی بی‌وصف، گروهی دیگر قرار دارند که نامه‌ی عملشان را به دست چپشان می‌دهند. این لحظه، آغاز حسرتی بی‌پایان است. قرآن حال آن‌ها را این‌گونه توصیف می‌کند:
وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ ﴿۲۵﴾ وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ ﴿۲۶﴾ يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ ﴿۲۷﴾
(سوره حاقه، آیات ۲۵-۲۷)
ترجمه: «و اما کسی که نامه عملش را به دست چپش دهند، می‌گوید: ای کاش هرگز نامه‌ام را به من نمی‌دادند! و نمی‌دانستم حساب من چیست! ای کاش همان مرگ (اول)، کار را تمام می‌کرد!»
این فریادهای دردناک، نشان از پشیمانی عمیق و رویارویی با حقیقتی تلخ دارد. آن‌ها در دنیا، روز حساب را انکار کرده یا نادیده گرفته بودند و اکنون با نتیجه‌ی انتخاب‌ها و پیروی از رهبران گمراهی روبرو شده‌اند.
وعده‌ی پایانی آیه ۷۱ سوره اسراء، «وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا» (به اندازه‌ی رشته‌ی هسته‌ی خرما به آنان ستم نمی‌شود)، برای هر دو گروه صادق است. سعادت اصحاب یمین و شقاوت اصحاب شمال، هر دو نتیجه‌ی دقیق و عادلانه‌ی عملکرد خودشان است، نه کمتر و نه بیشتر.
۳. دو راهی بزرگ: امام نور یا امام نار؟
مهم‌ترین مفهوم در آیه ۷۱ سوره اسراء، کلمه‌ی «بِإِمَامِهِمْ» (با پیشوایشان) است. این یعنی هویت جمعی ما در قیامت با رهبری که در دنیا برگزیده‌ایم، تعریف می‌شود. قرآن کریم به وضوح دو نوع پیشوا را معرفی می‌کند:
امام نور (پیشوایان هدایت):
اینان رهبرانی هستند که مسیرشان الهی و هدفشان هدایت مردم به سوی خداوند است.
…وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا…
(بخشی از آیه ۷۳ سوره انبیاء)
ترجمه: «…و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند…»
نکته کلیدی در عبارت «بِأَمْرِنَا» (به فرمان ما) نهفته است. هدایت آن‌ها سلیقه‌ای، شخصی یا بر اساس هوای نفس نیست، بلکه دقیقاً منطبق بر دستور و خواست الهی است.
امام نار (پیشوایان گمراهی):
در مقابل، گروهی از رهبران هستند که مردم را به سوی تباهی و آتش فرا می‌خوانند.
…وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ…
(بخشی از آیه ۴۱ سوره قصص)
ترجمه: «…و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به سوی آتش دعوت می‌کردند…»
این رهبران، با وعده‌های دروغین و ایدئولوژی‌های پوچ، پیروان خود را به سوی نابودی ابدی که همان حسرت اصحاب شمال است، سوق می‌دهند.
نتیجه‌گیری: یک انتخاب، یک سرنوشت
روایت زیبایی از «ابوبصیر»، یکی از یاران امام صادق (ع)، عمق این حقیقت را برای ما روشن می‌کند. او به امام عرض کرد: «أَشْهَدُ أَنَّكَ إِمَامِی» (من گواهی می‌دهم که تو امام و پیشوای من هستی).
امام صادق (ع) در پاسخ، این قانون بزرگ الهی را تأیید کردند و فرمودند که هر فردی در روز قیامت با امامی که در این دنیا برای خود برگزیده است، محشور خواهد شد.
این یک پیام روشن و قاطع است: انتخاب رهبر، چه در سطح فردی (الگوهای اخلاقی) و چه در سطح اجتماعی (رهبران فکری و سیاسی)، صرفاً یک تصمیم دنیوی نیست. این انتخاب، جهت‌گیری ما را در ابدیت مشخص می‌کند و تعیین می‌کند که در روز حساب، در صف اصحاب یمین خواهیم بود یا اصحاب شمال.
امروز فرصت داریم تا امام خود را انتخاب کنیم. شما چه کسی را به عنوان راهبر زندگی خود برگزیده‌اید؟
